عسل اسطوخودوس

مردم محصولات اسطوخودوس را به دلیل گونه‌های فراوان سرده ( Lavandula ۳۹ گونه شناخته شده تاکنون) فقط بصورت روغن اسطوخودوس می‌شناسند. این گیاه متعلق به خانواده نعناع، یعنی نعناعیان، می‌باشد.

گونه‌های معروف اسطوخودوس عبارت اند از:

* نام لاواندین یا لاوند فرانسوی که برای L. x intermadia استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس انگلیسی یا اسطوخودوس اصلی برای گونه L. anguistifolia استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس اسپانیایی برای گونه‌های L. lanata یا L. dentata استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس تیری برای گونه L. latifolia استفاده می‌شود.

منشأ: خاستگاه گیاه اسطوخودوس ایران و جزایر قناری اسپانیا است، اما امروزه در بسیاری از کشورها نظیر تاسمانی، اسپانیا، هندوستان، عربستان، ایتالیا، انگلستان، چین، یوگسلاوی، بلغارستان، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند و البته جنوب فرانسه که عسل اسطوخودوس سنتی در آنجا تولید می‌شود و قیمت بسیار بالایی نیز دارد، رشد می‌کند.

ریشه‌شناسی: تصور می‌شود که نام Lavender (اسطوخودوس) از لغت فرانسوی قدیمی Lavandre گرفته شده باشد، هرچند برخی می‌گویند که از لغت لاتین Lavare (به معنی شستن) یا از لغت لاتین Livere (به معنی «آبی رنگ») گرفته شده است.

– L. x intermedia Emeric، ex Loiselieur، یک گونه ترکیبی بین دو گونه دیگر آنگوستیفولیا و لاتیفولیا. این گونه بطور ویژه جهت استخراج روغن عصاره‌ای آن در فرانسه، اسپانیا و به میزان کمتر در سایر کشورهای جنوبی و مدیترانه‌ای کشت می‌شود. این گونه که به نام‌های لاواندین یا اسطوخودوس فرانسوی نیز شناخته می‌شود، روغن عصاره‌ای سه برابر بیشتر از گونه آنگوستیفولیا تولید می‌کند.

گل این گیاه دارای رنگی زیبا و روشن است و اغلب در هنرهای دستی گیاهی و مخلوط گلبرگ‌های خشک و ادویه قرار داده شده درون یک کاسه یا کیسه کوچک جهت معطر کردن لباس یا اتاق مورد استفاده قرار می‌گیرد. رایحه روغن آن چوبی، زنده و تند و کافوردار است. این گیاه با اسطوخودوس واقعی کاملاً متفاوت است و در حالی که خواص بسیار زیادی دارد، جایگزین مناسبی برای اسطوخودوس واقعی و خواص و رایحه درمانی آن نیست.

زنبورهای عسل به بوی این گل علاقه دارند و از این گیاه، عسل معروف اسطوخودوس فرانسوی بدست می‌آید.

– L. angustifolia Miller (فرانسه و اسپانیا). به عنوان بهترین نوع اسطوخودوس برای کاربردهای دارویی و رایحه درمانی در نظر گرفته شده و به نام‌های اسطوخودوس اصلی، اسطوخودوس ظریف، اسطوخودوس انگلیسی (با اینکه بومی انگلستان نیست) یا اسطوخودوس برگ نازک نیز شناخته می‌شود. این گونه بطور رسمی، لاواندولا افیسینالیس نامیده می‌شود.

این گیاه دارای شیرینی ملایم و یونجه مانند است و به عطرها و سایر محصولات معطر «خصوصیات میوه مانند» می‌بخشد. این گیاه از میان تمام گونه‌ها، دارای کمترین میزان کافور است. از لحاظ دارویی، به دلیل خواص ضدالتهابی خود و ظرفیت تسکین بیماری‌های مرتبط با حالت عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین L. angustifolia به دلیل فواید زیاد روغن عصاره‌ای خود نیز بکار برده می‌شود.

– L. latifolia Medicus (اسپانیا و فرانسه) که به نام‌های اسطوخودوس پهن برگ، اسطوخودوس تیری یا اسطوخودوس پرتغالی نیز شناخته می‌شود.

این گونه نوعی اسطوخودوس کلاسیک است که در پودرهای خوشبو (عنبر)، عطرها، ساخت ترکه و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقدار کافور این گونه بیشتر از اسطوخودوس اصلی بوده و بوی آن کافوری، گلی، با طراوت و گیاهی است. برگ‌های آن معطر و به رنگ سبز تیره و گل‌های آن به رنگ آبی مایل به ارغوانی هستند و در ماه‌های جولای و آگوست می‌رویند.

– L. stoechas L.. در اسپانیا، پرتغال و ایتالیا (ساردینیا) کشت شده (اما بصورت وحشی نیز می‌روید) و به نام‌های اسطوخودوس اسپانیایی یا اسطوخودوس پروانه‌ای نیز شناخته می‌شود. در استرالیا به عنوان یک گونه مهاجم شناخته می‌شود. مشخصات عسل بدست آمده از گونه‌های L. latifolia و L. stoechas با یکدیگر متفاوت است.

گل این گونه که شکل استوانه‌ای دارد، با گل سایر گونه‌های اسطوخودوس متفاوت است. در طب سنتی این گونه به عنوان داروی ضد تشنج و ضد اسپاسم استفاده می‌شود.

رنگ عسل تولید شده از گونه Lavandula stoechas سفید متمایل به کهربایی خیلی روشن است و بوی گلی ضعیف، تندی کم و ماندگاری کمی دارد و گاهی اوقات بوی کافوری بسیار ضعیفی از آن به مشام می‌رسد. طعم آن شیرین و در برخی موارد کمی ترش‌مزه یا کمی مانند طعم بادام یا حتی تنباکوی کهنه است.

نخستين خاصيت اسطوخودوس كه بسيار جالب و حائز اهميت است، خاصيت ضد‌عفونی آن است. طبق تحقيقات دقيقی كه كلیو و همكارانش انجام داده‏‌اند، اسانس اسطوخودوس، استافيلوكوك و باسیل تيفيك را در پلاك‌های ژلوز از بين می‌برد. دم‌كرده اسطوخودوس، باسيل تيفيك را در مدت 48-24 ساعت نابود می‌کند.
اسطوخودوس از نظر طب قدیم ایران گرم وخشک است.
1ـ برای رفع خستگی و آرامش چند قطره روغن اسطوخودوس را در وان آب گرم ریخته و برای مدت یکربع ساعت در آن دارز بکشید.
2ـ گرفتگی‌ها را باز می‌کند.
3ـ مقوی معده است
4ـ ادرارآور می‌باشد.
5ـ معرق است و تب را پائین می‌آورد.
6ـ صفرا بوده و کبد را بکار می‌اندازد و بیماری‌های کبدی را برطرف می‌کند.
7ـ ضد تشنج است.
8ـ برای تقویت عمومی بدن خوب است.
9ـ کرم‌های معده و روده را از بین می‌برد.
10ـ بیماری‌های سینه وسرفه را برطرف می‌کند.
11ـ در معالجه زکام مؤثر است.
12ـ از آن می‌توان بهعنوان مسهل و تمیزکننده استفاده کرد.
13ـبرای رفع بیماری‌های مجاری و ادرار مفید است.
4ـ برای برطرف کردن رعشه و سرگیجه حدود 5گرم از پودر آن را با عسل مخلوط کرده و هر شب بخورید.
15ـ برای رفع فراموشی و تقویت حافظه از دم‌کرده اسطوخودوس استفاده کنید.
16ـ برای رفع بی‌خوابی یک قطره از روغن اسطوخودوس را روی یک تکه پنبه بچکانید و آن را داخل بالش خود قرار دهید خواب مطبوعی برای شما می‌آورد.
17ـ برای بر طرف کردن غم و اندوه هر روز دم کرده اسطوخودوس بنوشید.
18ـ اگر دست و پای شما خواب می‌رود از این گیاه استفاده کنید.
19ـ برای پیشگیری از آب آوردن بدن دم‌کرده اسطوخودوس بنوشید.
20ـ زردی را برطرف می‌کند.
21ـ برای رفع حالت تهوع و سرگیجه مفید است.
22ـ سردرد و سردردهای یکطرفه را درمان می‌کند.
23ـ برای معالجه ضعف اعصاب مفید است
24ـ طپش قلب را از بین می‌برد
25ـ آسم را برطرف می‌کند
26ـ برای رفع ترشحات زنانه می‌توانید از این گیاه استفاده کنید.
27ـ برای برطرف کردن سوء هاضمه یک قطره اسانس اسطوخودوس را در یک لیوان آب نیم گرم ریخته و یا یک فنجان از دم کرده آن را بنوشید.
28ـ اسطوخودوس درمان کنده رماتیسم، آرتروز و نفرس است. برای این منظور کمپرس آن را بر روی عضو مورد نظر بگذارید و یا اینکه 2 قطره روغن آن را با یک قاشق بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و عضو دردناک را با آن ماساژ دهید.
29ـ زخم‌های کهنه را با مالیدن اسانس اسطوخودوس که در الکل حل کرده‌اید برطرف کنید.
30ـ مالیدن پماد ریوی 2تا3 قطره روغن اسطوخودوس را با یک قاشق غذاخوری روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و سینه و پشت بیمار را ماساژ دهید.
31ـ مالیدن پماد اسطوخودوس زخم‌ها را ضدعفونی کرده و التیام می‌بخشد.
32ـ برای برطرف کردن بوهای نامتناسب در منزل چند قطره روغن اسطوخودوس را در آب ریخته وبگذارید به آرامی بجوشد عطر مطبوعی را در هوا پخش می‌کند.
33ـ برای رفع بی‌خوابی یک قاشق چایخوری پودر اسطوخودوس را با یک قاشق چایخوری پودر سنبل‌الطیب مخلوط کرده و در یک لیوان آبجوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید. این دم کرده را یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب میل کنید تا بی‌خوابی شما برطرف شود.

این ماده یکی از آمینواسیدهای اولیه بوده و بدن ما در موقعیت‌های زیادی از آن استفاده می‌کند که این موقعیت‌ها عبارت اند از:

– برای تولید پیام‌رسان‌های عصبی که به پیشگیری یا درمان مشکلات مربوط به مغز کمک می‌کنند.

– بدن ما با استفاده از نیاسین، اسید فولیک، ویتامین C و مس، تروسین را به بسیاری از مواد مهم دیگر از جمله ملانین (رنگدانه پوست) و هورمون زنانه استروژن تبدیل می‌کند.

– در درمان افسردگی، اضطراب، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)، ضعف هوشیاری ناشی از کمبود خواب، استرس، سندروم پیش از قاعدگی (PMS)، بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر و خستگی مزمن. برای این منظور، تیروسین مکمل وجود دارد که می‌توان در بازار خریداری نمود. اما همچنان نیاز به انجام مطالعات بیشتر وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که آیا تیروسین موجود در عسل اسطوخودوس، اثری همانند مکمل‌ها بر بدن ما دارند یا خیر.

– مصرف تیروسین موجود در ژل رویال، سطح دوپامینو تیرامین مغز را افزایش داده و گذار از حالت نرمال به زنبورهای کارگر بارور در کلونی های زنبور عسل بدون ملکه را ارتقا می‌بخشد و به همین دلیل است که ژل رویال، مشکلات مربوط به باروری را درمان می‌کند.

این نوع عسل غلیظ اما قابل پخش کردن است و مصرف مقداری از آن به عنوان صبحانه، باعث آرامش و سپری شدن یک روز عالی برای شما می‌شود. این عسل را می‌توان بر روی نان، بیسکوئیت، وافل، نان تست، کیک و شیرینی یا نان سوخاری پخش کرد و میل نمود. همچنین می‌توان با استفاده از آن بستنی عسلی درست کرد. افراد زیادی هستند که به این نوع بستنی، علاقه فراوانی دارند و عسل اسطوخودوس را تنها برای ساخت این نوع بستنی خریداری می‌کنند. همچنین این عسل برای ترکیب با نوشیدنی‌ها، دسرها و انواع کیک یا مصرف به همراه پنیر یونانی (فتا) و انواع دیگر پنیرها مناسب است.

یونانی‌ها و رومی‌ها جهت خوشبو کردن حمام‌ها یا حوله‌ها و ملافه‌ها و همچنین به دلیل خواص تسکین دهندگی و شفادهندگی اسطوخودوس، از این گیاه استفاده می‌کرده‌اند. گفته می‌شود که در دوران شیوع طاعون در سال ۱۷۲۰ در اروپا، مردم شاخه‌های اسطوخودوس را به عنوان محافظت کننده در برابر این بیماری، به خود می‌بستند و از آن جهت بهبود سوختگی‌ها استفاده می‌کردند. در سال ۱۷۷۰، پارلمان پروونس فرانسه، به دلیل آگاهی از ویژگی‌های مفید اسطوخودوس، برای قطع شاخه‌های اسطوخودوس و استخراج روغن عصاره‌ای آن قانون وضع کرد.

گونه L. angustifolia متداول‌ترین گونه اسطوخودوس استفاده شده جهت استخراج روغن عصاره‌ای آن است. مقالات زیادی درباره کاربردهای این روغن در زمینه رایحه درمانی موجود هستند.

درباره گونه L. x intermedia، یا لاواندین، تحقیقات یا کتاب‌های زیادی وجود ندارد، با این حال روغن بدست آمده از آن دارای خواص مخصوص به خود است. مصرف این روغن، به دلیل دارا بودن مقادیر بالای کافور که به پاک سازی بینی کمک می‌کند، در درمان سرماخوردگی بسیار موثر است. اما به دلیل همین مقدار بالای کافور، نباید از این روغن برای درمان سوختگی استفاده نماییم. برخی می‌گویند که روغن لاواندین دفع کننده بهتری در مقابل حشرات (انواع بید، پشه، سوسک فرش و مورچه) است و زمانی که درون یک آتشدان یا بخور استفاده شود، طراوت بیشتری به فضای محیط می‌بخشد.

۱- تسکین دادن سیستم عصبی

از میان تمام خواص موجود در روغن عصاره‌ای اسطوخودوس، احتمالاً معروف‌ترین آن‌ها خاصیت تسکین دهندگی سیستم عصبی است. این روغن را هم می‌توان به عنوان داروی تقویتی بصورت خوراکی مصرف کرد و هم می‌توان به شکل بخور از آن استفاده کرد. این روغن علاوه بر تقویت سیستم عصبی، به درمان سایر مشکلات رایج مانند میگرن، فشار عصبی یا تنش عاطفی نیز کمک می‌کند. این روغن آرامش بدن را افزایش می‌دهد و به بهبود خواب نیز کمک می‌کند، به همین دلیل برای درمان بی‌خوابی نیز تجویز می‌شود.

۲- درمان سیستم تنفسی

روغن اسطوخودوس جهت کمک به مشکلات تنفسی، در طیف وسیعی از داروها و مرهم‌های مکمل نیز کاربرد دارد. می‌توان این روغن را به شکل بخور بر روی گردن، کمر یا مستقیماً بر روی سینه استفاده کرد یا از طریق بینی آن را استشمام نمود. این روش در درمان سرماخوردگی و همچنین آسم، برونشیت، سیاه سرفه، التهاب حنجره (لارینژیت)، ورم لوزه (تونسیلیت) و آنفلوآنزا بکار می‌رود.

۳- مراقبت از پوست

روغن عصاره‌ای اسطوخودوس، که اغلب در محصولات آرایشی بهداشتی نیز وجود دارد، را می‌توان در درمان مشکلات پوستی نیز استفاده نمود. باور بر این است که این روغن هم دارای خواص ضد قارچی و هم ضدعفونی کنندگی است و این بدین معناست که استفاده از آن می‌تواند در درمان طیف وسیعی از مشکلات پوستی، از آکنه تا پسوریازیس و همچنین چین و چروک و التهاب پوستی، بسیار موثر باشد.

دانشمندان در حال حاضر در حال تحقیق بر روی اثرات مثبت این روغن بر اختلالات دستگاه ادراری و ظرفیت آن در تسکین دردها هستند.

۴- به کاهش استرس و درد کمک می‌کند

به نظر می‌رسد که عسل اسطوخودوس می‌تواند به ایجاد آرامش و کاهش تنش عصبی به خاطر تاثیرات ملایم ضد اسپاسم کمک کند. این اثرات را می‌توان به آن دسته از روغن اسطوخودوس و چای اسطوخودوس تشبیه کرد. پیشنهاد شده‌است که ترکیبات فعال بیولوژیکی خاصی در بخش‌های مختلف گیاه اسطوخودوس به عسل از طریق شهد انتقال می دهد.

هشدار

آلرژی به عسل اسطوخودوس

اسطوخودوس نیز همانند همه عسل‌های دیگر دارای واکنش‌های آلرژیک در افرادی که حساسیت دارند می‌باشد.  هر کسی که نسبت به گرده گل بنفش، آنزیم‌های زنبور عسل و دیگرمحصولات زنبور حساسیت داشته باشد باید از مصرف آن اجتناب کند. اگر مطمئن نیستید، اما پیش از این نسبت به گرده بیش از یک گونه گیاه گلدار یا عسل‌های دیگرحساسیت داشته اید، بهتر است که تست آلرژی پوستی  انجام دهید تا بدانید که آیا برای شما بی‌خطر است یا نه.

• تقویت سیستم ایمنی بدن و محافظت در برابر انواع میکروب‌ها
• تنظیم سطح فشار خون در افرادی که دچار مشکلات فشار خون هستند.
• تمامی محصولات گیاه اسطخودوس، قادر به درمان و تنظیم بی‌خوابی و اختلالات در خواب هستند. بنابراین توصیه می‌شود عسل اسطخودوس را قبل از خواب مصرف کنید.
• تسکین‌دهنده‌ای طبیعی انواع دردها و ناراحتی‌ها مانند رماتیسم، گرفتگی و درد‌های مفاصل، سردرد و میگرن است.
• می‌تواند به عنوان جایگزین قند در بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده شود. حاوی حدود ۶۹٪ گلوکز و فروکتوز است و یک شیرین‌کننده طبیعی بهتر از قند سفید معمولی است.
• گرچه وقتی با آب گرم مصرف می‌شود، کالری بیشتری از قند دارد، اما به از بین بردن چربی ذخیره‌شده در بدن کمک می‌کند. به همین ترتیب، این عسل با آب‌لیمو یا دارچین به کاهش وزن کمک می‌کند.
• روغن‌های اساسی و عسل‌ها تأثیر جدی بر انقباض زخم‌ها ندارند، اما در طی تحقیقاتی ثابت شد که عسل اسطخودوس باعث کاهش پوسته در ناحیه زخم می‌شود. بنابراین، محققان نتیجه گرفتند که عسل اسطوخودوس می‌تواند به بهبود زخم و جراحات کمک کند.
• تأثیر بسزایی در سلامت و زیبایی پوست خواهد داشت و در از بین بردن آکنه در هر سنی، زیبایی پوست، روشن‌شدن پوست و احیای آن کاربرد دارد.
• برای ترمیم سوختگی و درمان مشکلاتی مانند پسوریازیس، کهیر، اگزما، لکه‌های پوستی و لکه‌های آفتاب مؤثر است.
• برای درمان سرماخوردگی، آسم، برونشیت، سیاه سرفه، ناراحتی‌های حنجره، التهاب لوزه و آنفلوانزا نیز استفاده می‌شود.
• باعث بهبود آنزیم‌های کبد و تقویت متابولیسم کبد در برابر فعال‌شدن ویروس‌های هپاتیت B و هپاتیت C می‌شود. تقویت سیستم ایمنی کبد توسط این عسل، می‌تواند فعالیت هر دو ویروس را تا حد زیادی سرکوب کند، بنابراین می‌تواند از تخریب سلول‌های کبد جلوگیری کند.
• عسل اسطخودوس دارای مقادیر بسیار بالایی از تیروزین است. تیروزین برای عملکرد بهتر و سنتز هورمونهای تیروئید و انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، نورآدرنالین و آدرنالین مورد نیاز است و برای سنتز رنگدانه پوست ملانین و کوآنزیم Q10 حیاتی است. گرچه عسل اسطوخودوس برای تأمین نیازهای بدن از اسید آمینه منبع کافی نیست (مرغ، گوشت گاو، تخم مرغ، پنیر و آجیل بهترین منابع هستند)، اما مقدار کمی از سطح مورد نیاز آن را تأمین می‌کند، که همان میزان نیز در عملکرد مفید آن تأثیرگذار است.