عسل گارچی / چویل

چَویل (نام علمی: Ferulago) نام یک سرده از تیره چتریان (نام علمی: Apiaceae) است. حدود ۷ گونه از سردهٔ چَویل در ایران دارای رویشگاه طبیعی است؛ اغلب گونه‌های آن از گیاهان با ارزش مرتعی محسوب می‌شوند.

چویل گیاهی است سبز کمی مایل به تیره ، خوش عطر و بو ، دارای برگهایی شبیه گیاه خوراکی شوید یا شید و رازیانه از تیره ی چتریان با برگهایی کشیده تر و ساقه ای ترد و بسیار لطیف در روزهای نخستین شکفتن ورویش ، برآمده از غلافی سفید رنگ که سبزی آن را زیباتر نمایان می کند .

این گیاه در کوهستان های برفگیر و سرسبز سرزمین بختیاری (ییلاقات) و کهگیلویه و بویراحمد در فصل بهار و اوایل اردیبهشت با ذوب شده نخستین توده های برف از روی زمین و صخره ها و همزمان با رویش قارچ خوراکی ، کرفس ، تره کوهی ، بن سرخ و دیگر گیاهان دارویی وخوراکی رویش خود را آغاز می کند و عمر آن بیش از یکماه تجاوز نمی کند .

در هنگام رویش این گیاه می توان از چند متری عطر و بوی خوش و بی مانند آن را به مدد نسیم روح نواز کوهستان به خوبی حس کرد .

در فرهنگ و زندگی مردمان لر بختیاری و نیز در ابیات تغزلی محلی گیاه چویل به عنوان نماد سرسبزی و خوش بویی جایگاه ویژه و کم نظیری دارد و همچنین در نامگذاری نوزادان بعنوان نام دختر نیز استفاده می شود.

چویل عطری خوش بو دارد به گونه ای که اگر شاخه ای (به شکل تر) کوچک از آن را در فضای یک ساختمان معمولی قرار دهید عطر آن به خوبی همه ی فضای خانه را فرا می گیرد .چویل در زندگی روزمره و عشایری بختیاری برای خوش عطر نمودن بعضی مواد غذایی و خوشبو نمودن مشک های تازه ساخته و پرداخته شده از پوست بز یا میش استفاده می شده است .

همچنین از چویل به عنوان گیاهی برای ضد عفونی فضای محل زندگی نیز ستفاده می کرده اند . زنان عشایر لر بختیاری پس از اینکه پوست بز را برای حمل و نگهداری روغن حیوانی دباغی نمودند و جداره ی داخلی آن را پرداخته نمودند و نام آن را “خیگ ” می گویند مقداری از برگها و ساقه ی این گیاه علفی را درون خیگ روغن می گذارند تا ضمن خوش عطر و بو نگهداشتن روغن در فصل زمستان که این روغن را مصرف می کنند خود را از عطر و بوی چویل محروم نکنند

گیاه چویل بهترین ماده برای تولید عطر و كرم است. از یك كیلوگرم بوته سبز چویل ۱۲صدم درصد اسانس به دست می آید و گلهای بازنشده چویل در معطر كردن روغن حیوانی و دیگر فرآورده های لبنی كاربرد زیادی دارد.

گیاه چویل در پنجاه هزار هكتار از عرصه های مرتعی استان كهگیلویه و بویراحمد در ارتفاع دوهزار و هشتصد تا سه هزار و دویست متری می روید.

• گیاه چویل با نام علمی Ferulago angulate گیاهی است پایا ، علفی و عموما بدون کرک، ساقه های این گونه گیاهی دارای ارتفاع ۶۰ تا۷۰ سانتی متراست که عموما کانالدار و شیاردار است؛
• از چویل به عنوان گیاهی برای ضد عفونی فضای محل زندگی نیز استفاده می کرده اند .
• گیاه چویل در گذشته به عنوان آرامبخش، مسکن و دارویی مقوی برای تقویت قوای جنسی و نیز مسکن، هضم کننده در درمان کرم های روده مصرف می شد. از برگ و ساقه های این گیاه به عنوان معطرکننده در ظرف محتوای روغن استفاده می کنند و از میوه پودر شده آن به عنوان معطرکننده غذا استفاده می کنند و گاهی کارکردی شبیه گلپر دارد.
• در گیاه چویل ماده موثره و نگهدارنده قوی برای مواد لبنی وجود دارد.
• چویل در درمان بسیاری از بیماری های گوارشی نیز كاربرد دارد.
• تقویت کردن پیاز مو، زیبایی و حالت دادن به موها، جلوگیری از ریزش مو و رشد مناسب مو ها از جمله خواص گل چویل است.
• برای درمان رماتیسم، سل ریوی، ضعف در اشخاص پیر و سالخورده، معالجه لاغری مفرط کودکان تجویز می شود.
• همچنین برای تسکین دردهای مفاصل و نقرس نافع است.
• بازکننده مجاری عروقی کبد و طحال و پاک کننده معده است.
• همچنین برای رفع تشنگی مفرط و کرم معده و دفع سموم در مسمومیت ها مفید است.
  * از سوی دیگر مسهل زردآب بوده و برای بیضه ها مضر است. مصرف آن باید با احتیاط، در حد مجاز و با نظر پزشک باشد.